Cũng giống như khi thưởng thức món ăn, bạn cần phải hiểu được cách sử dụng các dụng cụ trên bàn ăn sao cho đúng. Đó là cách để tận hưởng bữa ăn đúng, chuẩn vị nhất. Trà cũng không ngoại lệ. Thành thạo việc sử dụng các dụng cụ uống trà không chỉ khiến cho hương vị trở nên đặc biệt hơn mà còn thể hiện sự tôn trọng, tinh tế trong nghệ thuật trà đạo.
Một bộ dụng cụ cơ bản nhất gồm những gì?
Danh sách dưới đây là những dụng cụ cơ bản và phổ biến trong bộ dụng cụ uống trà. Tùy vào nhu cầu và sở thích của từng người, bộ dụng cụ có thể đa dạng và phong phú hơn, bổ sung thêm các dụng cụ như ấm đất sét, ấm đun nước từ, bình lọc nước và các loại chén trà đặc biệt khác tùy thuộc vào loại trà thưởng thức.
Ấm trà: Là bát đựng trà và nước sôi, có thể làm từ gốm sứ, đất sét hoặc gang. Ấm trà giữ cho nhiệt độ ổn định và đáng chú ý, những ấm trà cổ có thể làm tăng hương vị trà qua các lần sử dụng.
Bình đựng trà: Là lọ đựng trà khô, giúp bảo quản trà tươi mới và bảo đảm chất lượng trà không bị mất đi.
Tách trà: Được làm từ sứ, gốm, thủy tinh hay ngọc lam, tách trà thể hiện cái nhìn chính xác về màu sắc và hương thơm của trà. Các tách trà còn được thiết kế đẹp mắt, phù hợp với từng loại trà cụ thể.
Chén trà và đĩa chén: Đây là các dụng cụ giúp chứa trà từ tách trà và đựng chén sau khi sử dụng.
Muỗng và kìm trà: Được sử dụng để lấy trà từ bình hoặc hũ trà và đưa vào tách trà. Kìm trà cũng dùng để giữ chặt lá trà trong tách, không để chúng bị lơ lửng.
Bộ lọc trà: Có thể là lưới lọc hoặc các loại túi lọc trà, giúp ngăn lá trà và các hạt trà bị rơi vào trong tách khi uống.
Nồi đun nước: Để đun nước sôi, cần dùng để pha trà và đổ nước nóng vào ấm trà.
Những kiến thức về một số dụng cụ uống trà có thể bạn chưa biết
Ấm pha trà
Sau đây sẽ là 4 chất liệu chuẩn của ấm pha trà. Mỗi loại sẽ mang những đặc điểm và công dụng hoàn toàn khác nhau. Giúp bạn có những trải nghiệm đa dạng và độc đáo.
Thủy tinh
Với thiết kế trong suốt này sẽ cho phép bạn thấy được màu sắc bên trong. Từ đó có thể đánh giá ngay chất lượng của trà lúc đó là ngon hay không. Mặc dù, xét về khả năng giữ nhiệt thì lại là kém nhất so với sứ, đất sét hay đồng. Thế nhưng thủy tinh lại rất dễ làm sạch sau mỗi lần sử dụng, không bị hấp thụ mùi trà hay vết bẩn, cặn của trà. Điều này giúp duy trì và bảo vệ chất lượng trà trong từng lần pha.
Ấm thủy tinh phù hợp với nhiều loại trà khác nhau, từ trà đen, trà xanh, trà oolong, đến trà hoa quả hay trà thảo mộc. Không gây ảnh hưởng xấu đến hương vị, thủy tinh là sự lựa chọn linh hoạt để thưởng thức đa dạng loại trà.
Sứ
Đối với các loại ấm sứ thường có các họa tiết và kiểu dáng rất đa dạng. Từ màu sắc cho đến hoa văn được thể hiện nghệ thuật của riêng mỗi nền văn hóa như Trung Hoa, Nhật Bản và nhiều nước Châu Á khắc trên thế giới.
Sứ phải nói là giữ nhiệt tốt khá tốt, giúp trà duy trì độ nóng ổn định. Nó không gây ảnh hưởng đến hương vị của trà như một số loại chất liệu khác có thể làm. Bởi vì không hấp thụ mùi hoặc hương thơm của trà, do đó trà có thể phát triển hương vị một cách tốt nhất. Nhờ vào tính chất này, ấm sứ giúp tạo ra trà đậm đà và tinh tế, đem đến trải nghiệm thưởng thức trà tuyệt vời.
Đất sét
Cũng như chất liệu sứ, đất sét có khả năng giữ nhiệt rất tốt. Ngoài ra, mỗi loại đất sét đều có thành phần và đặc tính riêng, do đó, ấm đất sét cũng đóng góp vào việc tạo ra hương vị đặc biệt cho từng loại trà. Chẳng hạn, ấm đất sét có thể tạo ra hương vị trà đậm đà và thơm ngon trong trà đen, trà oolong và trà pu-erh. Khi trà tương tác với bề mặt đắt sét, sẽ tạo ra một sự kết hợp hương thơm độc đáo và tăng chất lượng của trà.
Chắc hẳn các bạn đều biết đến làng gốm Bát Tràng nổi tiếng tại Việt Nam phải không. Ấm trà đất sét Bát Tràng cũng nổi tiếng không kém bởi mỗi sản phẩm được ví như một tác phẩm nghệ thuật dưới tay nghệ nhân làng gốm vậy. Với các hoa văn mang chủ đề truyền thóng như sen, hồng, ngựa, hạc, cây cỏ,..vừa đẹp mắt lại rất có ý nghĩa về tâm linh hay văn hóa Việt Nam.
Hay ấm pha trà Yixing hay còn gọi là Dư Hạc nguồn gốc từ Trung Quốc. Để làm ra ấm này, nghệ nhân không sử dụng bất kỳ chất liệu sơn mài hay men nhuộm nào khi tạo ra ấm. Thay vào đó, họ tập trung vào việc chế tác từng chi tiết nhỏ nhất của sản phẩm để tạo ra những đường nét tinh tế và tỉ mỉ trên bề mặt sứ.
Mỗi ấm yixing đều mang trong mình một chất riêng biệt và hình dạng độc đáo, thể hiện sự cá nhân hóa và tài năng của người nghệ nhân. Bởi họ không sử dụng máy móc hiện đại mà dùng ngón tay, bàn tay và cối đá để linh hoạt tạo nên những họa tiết tự do, sáng tạo trên bề mặt ấm.
Với nguyên liệu hoàn toàn tự nhiên, sử dụng đất sét nung trong lò gốm. Thì khả năng gây hại cho sức khỏe là bằng 0 và còn có độ bền cao. Ấm đất sét được xem như một biểu tượng của sự tự nhiên và gần gũi với thiên nhiên, thể hiện tinh tế và đẳng cấp trong việc thưởng thức trà.
Đồng
Ấm pha trà bằng đồng thường có giá cao nhất trong số các loại chất liệu và sử dụng phổ biến hơn ở các nước Trung Đông. Đồng là một chất liệu sang trọng và độc đáo. Nó được đánh giá cao vì khả năng dẫn nhiệt tốt, giúp trà duy trì độ nóng ổn định trong thời gian dài.
Điểm giá trị nữa là các đường nét chạm khắc tinh xảo. Các thợ thủ công yêu cầu phải có kỹ năng tinh xảo trong việc chế tác và hoàn thiện sản phẩm đồng, tạo nên những chi tiết và họa tiết tinh tế trên bề mặt ấm. Mỗi họa tiết được khắc lên là một giá trị nghệ thuật riêng biệt, một truyền thống lâu đời của nền ẩm thực trà.
Chẳng hạn như hoạt tiết Long phụng, một biểu tượng của sức mạnh, uy quyền và may mắn trong văn hóa truyền thống của các quốc gia Châu Á. Hoạt tiết thường được khắc chạm tinh xảo và cầu kỳ, toát lên vẻ trang trọng và quý phái. Con rồng và phượng hoàng sẽ được sắp xếp xung quanh bình, tạo nên một hình ảnh vô cùng trang nghiêm.
Chất liệu bằng đồng không chỉ đảm bảo giữ nhiệt tốt mà còn rất bền và có khả năng chống oxi hóa cao. Khi sử dụng trong thời gian dài cũng không làm mất độ sáng và khó để bị trầy xước. Ấm pha trà bằng đồng mang đến vẻ đẹp quý phái và tinh tế trong việc thưởng thức trà.
Chén trà
Ở phần này, mình không bàn về chất liệu hay hoa văn họa tiết mà sẽ so sánh để bạn thấy chén trà ở mỗi nước sẽ khác nhau như thế nào.
Đầu tiên là đại diện cho Việt Nam – Trà Tách. Đây là dạng chén trà truyền thống của Việt Nam. Mang những đặc điểm riêng biệt của làng gốm sứ Bát Tràng nổi tiếng. Hình dáng cơ bản với đáy bằng và thành hơi cao so với đáy. Kích thước sẽ có nhiều loại hơn so với các chén trà Nhật Bản hoặc Trung Quốc.
Màu sắc thường nguyên bản để giữ được vẻ đẹp của chất liệu đắt sét hay sứ như màu trắng, nâu, xanh,… Một số loại còn được tráng men hoặc phủ bóng mờ, tạo ra vẻ đẹp sang trọng và bền đẹp cho sản phẩm.
Chén trà Nhật Bản hay còn gọi là “chawan”. Thường có thiết kế đơn giản, đường viền rộng và dày. Chúng thường được làm bằng sứ, đất sét hoặc gốm và có màu sắc tự nhiên, thể hiện tính tinh tế và đơn giản trong nghệ thuật trà Nhật Bản.
Chawan thường dùng để pha và uống trà matcha, một loại trà bột xanh đậm đà và tinh tế. Người thưởng thức trà matcha sẽ dùng chasen (quạt trà) để đánh bọt trà trong chawan, sau đó thưởng thức trà trực tiếp từ chawan.
Gaiwan là một loại chén trà truyền thống của Trung Quốc. Nó bao gồm ba phần chính: chén (cup), nắp (lid) và đĩa (saucer). Gaiwan thường có kích thước nhỏ, hình dáng đẹp và tinh tế. Chúng thường làm từ sứ, đất sét hoặc gốm và có nhiều họa tiết trang trí.
Gaiwan được sử dụng để pha trà tinh tế và kiểm soát thời gian pha trà. Người thưởng thức trà sẽ đặt trà lá trong gaiwan, rót nước sôi vào và đậy nắp. Sau một khoảng thời gian chế biến, người thưởng trà có thể nâng nắp lên để thưởng thức trà trực tiếp từ gaiwan hoặc rót trà vào chén khác để thưởng trà.
Kẹp chén trà
Dụng cụ kẹp chén trà có thiết kế nhỏ và tinh tế. Được sử dụng để khi tráng chén trà bằng nước sôi. Trước khi bước đến giai đoạn thưởng thức trà, bạn cần nhớ làm sạch chén dưới nhiệt độ nước 100 độ để đảm bảo chén hoàn toàn được khử khuẩn. Thao tác này sẽ giúp người thưởng trà thấy được sự tinh tế của bạn và hương vị trà cũng được nâng tầm cao hơn.
Vậy khi rót trà nóng vào có nên sử dụng kẹp chén trà để đưa chén tới khách không? Dù kẹp chắc chắn thật đấy, nhưng sẽ không được chấm điểm lịch sự bằng dụng cụ tiếp theo mình kể đến đâu.
Gắp chuyền chén trà
Thêm một chi tiết nhỏ mà được cộng điểm lớn trong sự tôn trọng và tinh tế trong nghệ thuật trà đạo. Khi pha trà với nhiệt độ nước rất cao, bạn không thể cầm bằng tay và dụng cụ này sẽ là “trợ thủ đắc lực”. Người thưởng trà cùng bạn có thể ngồi không gần và nếu dùng tay để nâng chén mời khách bạn sẽ phải nhổm người lên phải không? Như vậy không đẹp mắt chút nào.
Chiếc gắp chuyền chén trà có tay cầm dài, kẹp chén trà rất chặt lại còn giúp bạn tránh tiếp xúc với tách trà đang nóng. Không chỉ giúp an toàn, mà còn thể hiện được sự hiểu biết về nghệ thuật trà đạo của bản thân. Chắc chắn bạn sẽ gây ấn tượng với người cùng thưởng trà đấy!
=> Tìm hiểu thêm: Trà đạo Việt Nam
Kim tách bã trà
Đây là dụng cụ hữu ích và thông dụng trong quá trình thưởng trà. Đặc biệt khi sử dụng trà lá thô hoặc trà bột có chứa bã trà, nó sẽ giúp tách riêng bã trà ra khỏi nước. Kim tách bã trà thường là một chiếc ống nhỏ và hẹp, được làm từ inox hoặc kim loại không gỉ. Đầu của kim thường có lỗ nhỏ hoặc mảnh lưới nhỏ để giữ lại bã trà khi rót nước trà vào tách.
Đồng hồ cát trà
Đúng như cái tên được sử dụng để đếm thời gian pha trà. Nó sẽ gồm ba hoặc bốn ống cát chứa các màu sắc riêng biệt. Mỗi ống cát có một thời gian cụ thể, chẳng hạn như 3 phút, 4 phút, 5 phút và 7 phút. Khi pha trà, người pha trà sẽ lật đồng hồ cát để bắt đầu đếm ngược thời gian pha trà. Khi đồng hồ cát chạy hết cát trong ống, thì thời gian pha trà đã đủ và người pha trà có thể ngừng pha và tận hưởng trà.
Sử dụng đồng hồ cát trà giúp người pha trà có thể kiểm soát thời gian pha trà một cách chính xác, đặc biệt là khi pha những loại trà cần chế biến đúng thời gian như trà xanh, trà oolong hay trà đen. Đồng hồ cát trà không chỉ giúp người pha trà tránh quá trình pha trà quá lâu hoặc quá ngắn, mà còn giúp đảm bảo hương vị và chất lượng trà đạt được đỉnh cao và đúng chuẩn.
Những lưu ý để dụng cụ uống trà được bảo quản lâu
Trước khi sử dụng lần đầu tiên hoặc sau thời gian dài không sử dụng, bạn hãy rửa sạch bằng nước ấm và xà phòng. Cách này giúp làm sạch và loại bỏ bụi bẩn hoặc tạp chất có thể tồn đọng trên bề mặt.
Sau khi thưởng trà, hãy rửa sạch dụng cụ trà ngay lập tức bằng nước ấm. Không nên dùng chất tẩy rửa mạnh hoặc chổi bàn chải cứng để tránh làm hỏng bề mặt và chất liệu của dụng cụ.
Cả ấm và chén trà đều nên cất trữ ở nơi có không gian thoáng mát, khô ráo và tránh ánh nắng mặt trời trực tiếp.
Lưu ý riêng với ấm đất sét là nó thường hấp thụ mùi và hương vị của trà theo thời gian, điều này có thể góp phần làm tăng thêm hương vị khi thưởng trà. Tuy nhiên, hãy vệ sinh ấm đất sét cẩn thận và không sử dụng chất tẩy rửa mạnh để giữ được vẻ đẹp tự nhiên của ấm.
Từ Trung Đông đến châu Á, từ Châu Âu đến Châu Mỹ, dụng cụ uống trà đã góp phần làm nên văn hóa trà độc đáo và đa dạng trên khắp thế giới. Qua những biểu tượng này, trà không chỉ là một thức uống đơn thuần mà còn là một phong cách sống, thể hiện tinh thần tao nhã và tinh tế, làm lan tỏa những giá trị văn hóa và truyền thống quý giá qua hàng ngàn năm.